“You want Bosnian coffee?” Een veelgestelde vraag als je op reis bent in Bosnië. En natuurlijk hoor je dan ja te zeggen, want zonder een kopje bosanska kafa (Bosnische koffie) is jouw beleving van dit land niet compleet.
Koffiedrinken in Bosnië is een bijzonder ritueel. Mensen doen het de hele dag door, vaak ook buiten de deur. De cafés en terrassen zitten vrijwel altijd vol. En hoewel je op steeds meer plekken koffie zult vinden zoals we die in Nederland gewend zijn, heb je vaak ook de keuze voor traditionele Bosnische koffie. Of moet ik zeggen: Turkse koffie?
Want het koffieritueel komt uit de tijd van de Ottomaanse overheersing op de Balkan, maar de bereiding van de Bosnische koffie is erg specifiek. Het is een kunst, die ik na jarenlang oefenen nog steeds niet helemaal beheers. Maar soms lukt het wel en met deze uitleg kun jij het misschien zelf ook. En anders laat je je, net als ik vaak doe, gewoon verwennen door de gastvrouw of –heer.
Hoe maak je Bosnische koffie?
Van groot belang voor het koffie proces is de džezva, een koperen koffiekan. Wanneer je door het oude centrum van bijvoorbeeld Sarajevo of Mostar loopt, zie je ze overal. Daarnaast heb je de fildžan, een minuscuul koffiekopje. Vaak zijn zowel de džezva en fildžan mooi versierd en staan ze samen met een schaaltje met suikerklontjes en lokum (wat veel zullen kennen als Turks fruit) op een nog mooier dienblad.
Het verschil tussen Turkse en Bosnische koffie is de bereiding. Beide maken gebruik van de džezva met daarin gemalen, geroosterde koffiebonen. De Turken voegen daar koud water aan toe en laten het geheel koken.
De Bosniërs koken het water en zetten daarvan een klein beetje apart. Dan wordt de koffie toegevoegd en het geheel moet aan de kook raken, totdat er schuim op komt. Om te voorkomen dat de džezva overstroomt, neem je hem even van het vuur. Het water dat apart stond wordt nu toegevoegd en opnieuw gaat de džezva op het vuur, totdat de schuimlaag weer omhoog komt.
Ćejf
De Bosnische manier zorgt ervoor dat de smaak robuuster is en de schuimlaag dikker. Dat schuimlaagje wordt dan eerst eerlijk verdeeld over de kopjes en daarna giet je de koffie langzaam uit de džezva in de fildžan.
De koffie is vaak sterk en hoewel je de inhoud van het kleine kopje in één slok achterover zou kunnen slaan, kun je dat maar beter niet doen. Want geef maar eerlijk toe: vrijwel iedereen die niet Bosnisch is en wel eens een kopje Bosnische koffie heeft gedronken, heeft per ongeluk ook wat drap in zijn mond gekregen. Hoewel de bedoeling is dat het grootste deel van de koffiedrap in de džezva blijft zitten, vind je dit ook vaak in je kopje terug. En misschien kun je zelfs je toekomst laten lezen in de drap die achterblijft.
Maar er is nog een reden om van je bosanska kafa te nippen in plaats van volle teugen te nemen. Koffiedrinken in Bosnië doe je namelijk ook om even te rust te komen. Om te genieten van het moment, alleen of met vrienden. Want welk seizoen, welk tijdstip of welke stad dan ook, in Bosnië zitten de cafés altijd vol. Er is zelfs een woord voor: ćejf. Een directe vertaling is er niet, maar het gaat er vooral om dat je rust vindt in het nietsdoen en de tijd even vergeet. Het belangrijkste aan het koffieritueel? Dat je ervan geniet!
En wil je suiker in je koffie? Dan roer je dat er niet doorheen (dan mix je namelijk de drap met de koffie), maar bijt je een stukje van het suikerklontje af en laat je het samen met de koffie smelten in je mond.
Hoe goed ben jij in het maken van Bosnische koffie? Of laat je je liever bedienen bij iemand thuis of in een gezellig café?
